Sylwester „Kris” Braun. Fotograf od powstania

Fotografie Sylwestra „Krisa” Brauna to jedne z najważniejszych dokumentów powstania warszawskiego. Muzeum Warszawy prezentuje na wystawie Sylwester „Kris” Braun. Fotograf od powstania oryginalne odbitki wykonane przez Brauna. Stawia ona pytanie, kiedy i w jaki sposób relacja biograficzna staje się narracją historyczną, a także odkrywa postać Berty Weissberger, asystentki Brauna. 30 lipca premierę miał także album pod tym samym tytułem, w którym ponad dwustu zdjęciom towarzyszą teksty Piotra Głogowskiego, Iwony Kurz, Tomasza Stempowskiego i Tomasza Szerszenia opisujące nieznane dotąd fragmenty biografii Brauna, analizujące warsztat i szlaki wędrówek fotografa, a także ikonografię zdjęć powstania. Wystawa i album są częścią obchodów 80. rocznicy powstania warszawskiego przygotowanych przez Muzeum Warszawy.

Sylwester „Kris” Braun jest jednym z najważniejszych fotografów powstania warszawskiego. Wiele z wykonanych przez niego w 1944 roku kadrów stało się ikonami. Są przywoływane i szeroko rozpoznawalne jako obrazy powstania, nawet gdy nie są podpisane. Oryginalne odbitki autorstwa Brauna to najcenniejsze obiekty dotyczące powstania warszawskiego w kolekcji fotograficznej Muzeum Warszawy. Ich prezentacja w formie albumu i wystawy uświetni 80. rocznicę sierpniowego zrywu.

– Historia wykonanych przez Brauna fotografii nie ogranicza się do momentu naświetlenia przez niego negatywów – mówi Piotr Głogowski, kurator wystawy. – Na ich burzliwy los składają się: ich ukrycie, odnalezienie, wędrówka po świecie, zaginięcie znacznej ich części, włączenie do muzealnej kolekcji. Nowe światło na postać i twórczość Brauna rzuca także zidentyfikowanie i odnalezienie jego asystentki, a jednocześnie autorki części fotografii – Berty Weissberger, która po emigracji do Stanów Zjednoczonych i ślubie przyjęła imię i nazwisko Betty Lauer.

Wystawa Sylwester „Kris” Braun. Fotograf od powstania to wyjątkowa okazja, by zobaczyć autorskie odbitki wykonane przez Brauna, prześledzić szlaki, którymi para fotografów przemierzała walczącą Warszawę i sprawdzić, jak dokumentalna rejestracja wydarzeń stała się powszechnie znaną opowieścią o powstaniu warszawskim.

Ekspozycja oddaje fotoreportażowy charakter zdjęć Brauna, który wynika w dużej mierze z faktu, że układają się one w zamknięte, przemyślane serie. Ujęcia pokazują w skali mikro codzienność walczącej stolicy, jej momenty heroiczne, czasem radosne, ale także przejmujące i tragiczne. Posterunek na barykadzie, koncert fortepianowy, wiercenie studni to pozornie błahe tematy, które zyskują podniosłe znaczenie w zestawieniu z innymi, równoległymi wydarzeniami, na przykład pogrzebem ofiar, przejazdem w zdobycznym transporterze, eskortowaniem kolumny jeńców.

Biografia Brauna, a przede wszystkim przywrócenie Berty Weissberger jako istotnej bohaterki opowieści, pokazuje, jak wiele czynników wpływa na tworzenie się i odbiór narracji historycznych. Braun już w trakcie powstania miał przepustkę umożliwiającą swobodne poruszanie się po wyzwolonych terenach stolicy, sam wybierał tematykę i fotografowane sceny, a wybrane odbitki przekazywał do dystrybucji przez Biuro Informacji i Propagandy Armii Krajowej. Po wojnie podejmował próby rozpowszechniania fotografii, a gdy w latach 80. i 90. sytuacja polityczna pozwoliła na powrót ikonografii powstania i powrót samego Brauna do Polski, aktywnie brał udział w przygotowywaniu wystaw i publikacji książkowych.

Dzięki wieloletniej pracy badawczej kuratora wystawy Piotra Głogowskiego zidentyfikowane zostały miejsca uwiecznione na fotografiach, daty dzienne, a nawet pory dnia, gdy powstawały. Pozwoliło to na zrekonstruowanie tras wędrówek i ułożenie ponownie w rolki pasków negatywów pociętych przez Brauna.