Bastion. Artyści ukraińscy o wojnie

Wystawa powstała z zamiarem unaocznienia artystycznego świadectwa aktualnych wydarzeń w Ukrainie w kontekście historycznych zawirowań w dziejach tego narodu. Okrutna wojna wywołana przez rosyjskiego agresora nieustannie wywiera destrukcyjny wpływ na wszystkie sfery życia społeczeństwa ukraińskiego oraz na poczucie bezpieczeństwa i wiarę w stabilność i skuteczność międzynarodowych organizacji i systemów.

Tytułowy Bastion to z definicji fragment budowli obronnej, twierdzy. Lecz ma również znaczenie emblematyczne – jako opoka, ostoja pewnych pozytywnych idei, chronione siedlisko wartości fundamentalnych, takich jak wolność, równość i podmiotowość każdej istoty ludzkiej oraz niezbywalne prawo każdej jednostki, grupy społecznej i narodowej do samostanowienia. W kontekście toczącej się pełnoskalowej wojny w Ukrainie oba te znaczenia są zespolone w walkę o ocalenie terytorium kraju i rudymentarnych wartości, które dla wielu walczących zdają się być nadrzędne, cenniejsze od życia.

Wojna, niezależnie od uwarunkowań czasoprzestrzennych, niezmiennie przybiera postać bezwzględnej bestii rozsiewającej śmierć i zniszczenie, zagarniającej i dewastującej każdą sferę ludzkiej egzystencji. Niewyobrażalny dramat staje się również udziałem artystów, także tych których prace prezentowane są na wystawie. Wyjątkowość i unikatowość ekspozycji wynika z proweniencji prezentowanych dzieł: niemal wszystkie pochodzą z terenów Ukrainy objętych działaniami wojennymi. Stanowią zatem bezpośrednie świadectwo dramatu narodu i kraju walczącego o swoją suwerenność i całościowość, a zarazem są osobistą tragedią każdej istoty ludzkiej poddanej doświadczeniu wojennego okrucieństwa. Wystawę tworzy ok. 160 obiektów: obrazów, rzeźb, rysunków, prac graficznych, fotografii oraz instalacji autorstwa wybitnych twórców związanych ze stolicą ukraińską, takich jak Liudmyla Rashtanova, Serhii Korniievskyi, Eduard Potapenkov, Viktor Sidorenko, Yurii Solomko, Polina Kuznietsova, Jurij Denysenkov, Kateryna Kosianenko, Yelyzaveta Derzhavytska i wielu innych, czerpiących z dawnych i nowszych tradycji i praktyk estetycznych.

Wieloaspektowość i subiektywność postrzegania wojny kształtuje charakter i tematyczny zakres całej wystawy. W różnorodnych stylistycznie pracach nieustannie pojawiają się wyzwalacze zbiorowego doświadczenia ukraińskiego: apokaliptyczne pejzaże zniszczonych miast, ostrzały rakietowe, sceny ewakuacji, „ochronna powłoka” przed ostrzałami obiektów kultury, schrony. Taktyczne znaki rosyjskiej armii przeplatają się z symbolami rosyjskiej popkultury, tworząc złowieszczy kontrast i podkreślając dziwaczność oraz brutalność wroga. Przed widzami rozpościera się swoista kronika etapów doświadczania wojny przez różne pokolenia. Od przeczucia konfliktu, które odzwierciedlało niepokojące nastroje sprzed 2014 roku, aż po najgorszy scenariusz, który zmaterializował się w lutym 2022 roku. Wojska rosyjskie wtargnęły na terytorium Ukrainy, zmuszając miliony Ukraińców do opuszczenia swoich domów, by ratować siebie i swoje rodziny przed rakietami i bombami. W tym wirze wojny, razem ze wsparciem, narodziła się siła, która podniosła ducha Ukraińców. Pierwsze odczucia po rozpoczęciu pełnoskalowej inwazji – szok, strach, ból, niepewność – przekształciły się w uniesienie i niezachwianą wiarę w zwycięstwo. Kamuflaż mundurów (piksel) Sił Zbrojnych Ukrainy stał się nowym symbolem ochrony i wolności.

Obok dzieł wizualnych na ekspozycji pojawiły się wiersze ukraińskich poetów oraz muzyka Romana I. Drozda dedykowana ofiarom napaści na Ukrainę w 2014 roku. Ta twórcza triada łączy się w jeden dosadny głos przypominający społeczności globalnej o wciąż trwającym konflikcie zbrojnym w kontekście pojawiającego się dystansu, który niepokoi. Ukraina stała się dziś prawdziwą twierdzą, która broni nie tylko swojej niepodległości, ale całej europejskiej cywilizacji. Walka narodu ukraińskiego to odpowiedzialność całego demokratycznego świata. Tylko jednocząc wysiłki wokół Ukrainy, możemy pokonać zło i przywrócić pokój oraz sprawiedliwość w Europie. Należy pamiętać, że ostateczny wynik tej wojny będzie naszą wspólną przyszłością.