Samuraj - wystawa stała w Willi Caro

Muzeum w Gliwicach posiada niewielki, ale cenny zbiór zabytków japońskich. Obejmuje on 94 pozycje inwentarzowe, w tym głównie militaria, grafiki i fotografie, a także ceramikę i przedmioty codziennego użytku. Do najcenniejszych eksponatów należą zbroje samurajskie z okresu Edo, datowane na XVIII–XIX w. Cztery z nich, typu okegawa-dō tōsei Rusoku (twarde), oraz kilka włóczni japońskich, będzie można podziwiać na przygotowywanej właśnie w Willi Caro wystawie stałej. Ekspozycję dopełni kiosk multimedialny, a zawarta w nim prezentacja przybliży japonika z muzealnej kolekcji. Otwarcie wystawy Samuraj w piątek, 16 marca, połączone zostało z promocją katalogu Zabytki sztuki japońskiej w zbiorach Muzeum w Gliwicach autorstwa Anny Katarzyny Maleszko – kierownik Działu Japońskiego w Muzeum Narodowym w Warszawie oraz Damiana Recława – kierownika Działu Historii naszego Muzeum, który wygłosił prelekcję poświęconą gliwickim zbiorom.

Przygotowanie wystawy „Samuraj” nie byłoby możliwe bez podjętych wcześniej działań konserwatorskich, a także bez zrealizowania w 2015 roku przez Muzeum w Gliwicach dużej ekspozycji czasowej Świat japońskich rycerzy – duch wojownika i kunszt artysty, której kuratorami byli: Anna Katarzyna Maleszko i Damian Recław.

W 2012 r. dyrektor Muzeum w Gliwicach Grzegorz Krawczyk podjął decyzję o poddaniu samurajskich zbroi kosztownej i trudnej konserwacji, pod warunkiem ich dalszego udostępnienia publiczności, najpierw na dużej wystawie czasowej, a docelowo na niewielkiej wystawie stałej założonej w holu na piętrze Willi Caro. Wykonanie konserwacji powierzono osobom od wielu lat zajmującym się konserwacją zabytków japońskich, rekomendowanym przez instytucje zajmujące się kulturą japońską w naszym kraju i za granicą, m.in. przez muzea posiadające w swoich zbiorach kolekcje wschodnie, w tym Muzeum Sztuki Japońskiej „Manggha” w Krakowie. Konserwację przeprowadzono według tradycyjnych zasad japońskich, co wymagało sprowadzenia z Kraju Kwitnącej Wiśni specjalistycznych materiałów, a także zakupienia brakujących elementów ich wyposażenia. Całość prac renowacyjnych nadzorowałem wspólnie z Anną Wątorską, kierownik Pracowni Konserwatorskiej Muzeum w Gliwicach. Przeprowadzenie prac konserwatorskich było możliwe dzięki dofinansowaniu z budżetu Miasta Gliwice oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego – mówi Damian Recław.

Historia zbiorów japońskich Muzeum w Gliwicach sięga przełomu XIX i XX w., kiedy to mieszkańcy Górnego Śląska – podróżnicy, kupcy i żołnierze – docierali na Daleki Wschód, skąd przywozili w rodzinne strony wyroby rzemiosła artystycznego, dzieła sztuki i różnego rodzaju pamiątki czy trofea. Wśród nich były też artefakty pochodzące z Japonii. Niektóre z tych przedmiotów trafiły w postaci darów czy zakupów do założonego w 1905 r. Oberschlesisches Museum in Gleiwitz (Górnośląskiego Muzeum w Gliwicach), którego kontynuatorem jest Muzeum w Gliwicach. Powstały w czasach niemieckich zbiór obiektów japońskich rozwinięto po 1945 r. Początkowo głównym źródłem ich pozyskiwania było tzw. mienie podworskie przejęte bezpośrednio po II wojnie światowej z pałaców z Pławniowicach i Rudzińcu. W następnych dziesięcioleciach powiększania zbiorów japońskich dokonano głównie poprzez zakupy i darowizny.

Szereg informacji ukazujących kontekst historyczny, powstanie, i rozwój kolekcji japońskiej w gliwickim Muzeum znajdziemy w katalogu Zabytki sztuki japońskiej w zbiorach Muzeum w Gliwicach. Katalog zawiera także szczegółowy opis zbroi i innych wartościowych obiektów japońskich – wyrobów rzemiosła czy dawnych grafik japońskich – oraz przybliża postać historyka sztuki Bogusława Zamojskiego (zm. 2017), któremu zawdzięczamy odkrycie na nowo i spopularyzowanie zabytków sztuki japońskiej ze zbiorów Muzeum. Dzięki jego wiedzy i uporowi w oparciu o nią, a także zabytki z różnych oddziałów Muzeum Narodowego, zorganizowano w Muzeum w Gliwicach w latach 70. XX w. kilka dużych wystaw czasowych prezentujących zabytki japońskie. Do dziś wiele osób wspomina te niezwykłe ekspozycje.