Polski Gdańsk 1928. Teka graficzna Jana Gumowskiego

Widoki Gdańska jako arcydzieło polskiej propagandy wizualnej? Co więcej, zlecone oficjalnie przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych? W 1928 roku ukazała się teka graficzna, w której Jan Gumowski przedstawił zabytkową architekturę Gdańska. Zarówno pobyt artysty w mieście, jak i przygotowanie grafik, sfinansowały polskie władze. Same widoki dobrano zaś w taki sposób, by jak najsilniej podkreślić związki dawnego Gdańska z Polską.

Teka Gumowskiego zawiera niemal wyłącznie widoki tych zabytków, które można było związać historycznie z polską obecnością w mieście – podobizny polskich królów, polskie herby, albo budynki związane z polskim mecenatem, jak Kaplica Królewska, ufundowana po części przez Jana III Sobieskiego. Teka stanowiła więc manifestację polskich roszczeń wobec Gdańska.

O ile kilkutygodniowy pobyt artysty w Gdańsku opłaciło polskie MSZ, które sfinansowało również druk teki, to litograficzne odbitki prac Gumowskiego zostały wykonane w drukarni… Ministerstwa Spraw Wojskowych. Propagandowy wymiar dzieła ujawnił się również w tym, że poszczególne prace opatrzone zostały podpisami nie tylko w języku polskim, ale także francuskim i angielskim. Podpisy obcojęzyczne były przy tym nierzadko bardziej rozbudowane niż polskie, po to, by wyjaśnić zagranicznym widzom związki danego motywu z Rzeczpospolitą. Zadbano i o to, by ów przekaz istotnie dotarł do zagranicznego odbiorcy. Z pomocą Funduszu Kultury Narodowej teka trafiła między innymi do Biblioteki Muzeum Brytyjskiego w Londynie.

Na wystawie w Zielonej Bramie pokazane są zarówno składające się na tekę litografie, jak i oryginalne rysunki ołówkiem stanowiące ich pierwowzór. Każdej parze towarzyszy komentarz historyczny. Rysunki, zachowane niemal w komplecie (18 sztuk), Muzeum Narodowe w Gdańsku pozyskało do swoich zbiorów w 2021 roku. Prezentowane są publiczności po raz pierwszy.

Wystawie towarzyszy bogaty program wydarzeń edukacyjnych. Oprowadzania, wykłady i spotkania przybliżą postać artysty, jego działalność twórczą, a także skomplikowane losy Gdańska w okresie międzywojennym. Warsztaty będą okazją do zdobycia wiedzy – w dużej mierze praktycznej – z różnych dziedzin, w których specjalizował się Gumowski, m.in. w zakresie litografii, rysunku, malarstwa, witrażu i ilustracji. Najmłodsi poznają zaś literacki, bajkowy świat zilustrowany przez samego artystę. Zapraszamy także na oprowadzania w Polskim Języku Migowym, z audiodeskrypcją oraz w języku angielskim.

Kurator: prof. Jacek Friedrich
Koordynacja: Małgorzata Ruszkowska
Identyfikacja graficzna: Dominika Gzowska
Edukacja: Emilia Kalinowska
Promocja: Klaudia Ficak, Paweł Burian