ZABAWAJKI

O WYSTAWIE

Na wystawie „Zabawajki – czyli zabawki ludowe” prezentowane są zabawki drewniane i gliniane znane z targów, odpustów parafialnych i barwnych jarmarków. Są to prace wykonane przy użyciu prostych narzędzi, ręcznie rzeźbione i malowane przez samych twórców oraz ich rodziny. Sam proces produkcji takich zabawek miał często charakter seryjny, a techniki zdobienia były przekazywane z pokolenia na pokolenie. Z biegiem lat poszerzało to krąg zabawkarzy i spowodowało, że wytwórczością zabawek zajmowało się, już nie tylko kilka rodzinnych klanów, ale wiele wsi. Skupione na danym obszarze wyspecjalizowały się w konkretnych typach zabawek, technice i zdobnictwie. Tak powstały tradycyjne ośrodki zabawkarskie, których historia sięga przełomu XIX i XX wieku i dotyczy głównie Polski południowej, gdzie rolnicy szukając dodatkowych źródeł zarobkowania zaczęli wykorzystywać łatwo dostępne na tych terenach surowce, takie jak drewno i glina do wytwarzania zabawek.

CO MOŻNA ZOBACZYĆ?
Ekspozycja obejmuje obiekty pochodzące z czterech uznanych ośrodków zabawkarskich: żywieckiego, myślenickiego, kieleckiego i rzeszowskiego. Żywiecki ośrodek zabawkarski, który może pochwalić się najstarszą tradycją produkcji zabawek drewnianych reprezentują kolorowo malowane koniki „na kopytach”, koniki z bryczkami i wozami, kołyski dekorowane ryzowaniem, ptaszki stryszawskie, gliniane okaryny i serduszka. Wiodącymi twórcami tego ośrodka, których prace możemy podziwiać na wystawie są: Teodor i Zdzisław Biegun, Andrzej i Władysław Sikorowie, Józef Rumiak, Władysław Lach, Marian Mółka-Groń, Marian Łoboz, Elżbieta Morawiak, Grażyna i Tadeusz Kruczyńscy. Wśród eksponatów zgromadzonych z ośrodka myślenickiego znalazły się charakterystycznie malowane zabawki twórcy ludowego Jana Hodurka: wózki z konikami, karuzelki, samochody, samoloty i helikoptery. Natomiast stylistykę kieleckiego zabawkarstwa ludowego licznie obrazują: koniki na kółkach, konie na biegunach, kółka na dyszelku, ptaki i motyle klaskające skrzydłami, karuzele z obracającymi się figurkami, taczki, kołyski oraz wyroby ceramiczne. Najbardziej znanymi i cenionymi zabawkarzami skupionymi wokół ośrodka kieleckiego, których nazwiska pojawiają się na ekspozycji są: Stanisław i Włodzimierz Ciszkowie, Marian Brzeziński, Józef Materek, Antoni Zemsta, Franciszek Skóra, Andrzej Kozłowski, Józef Żak, Eugeniusz Cichocki, Elżbieta Klimczak, Feliksa Armańska, Stanisława Matelska, Helena Kaczmarska. Ośrodek rzeszowski słynący z zabawkarskich specjalizacji to cały zbiór fujarek, gwizdków, pukawek, dziobiących kurek, wózków z konikami, taczek, klepaków, karuzel i terkotek. Do czołowych twórców tego ośrodka prezentowanych na wystawie należą: Stanisław Naróg, Jan Puk i Adela Siwek. Ekspozycję uzupełniają prace artystów ludowych: obrazy i rzeźby Tadeusza Żaka, wycinanki Lucyny Kozłowskiej oraz prace malarskie Marianny Wiśnios.

ZWRÓĆ UWAGĘ NA EKSPONATY:
KARUZELKA
Zabawka drewniana wykonana ręcznie, pochodząca z Ośrodka Kieleckiego, wykonana przez twórcę ludowego Andrzeja Kozłowskiego.
KLEPAK
Zabawka drewniana na kiju, poruszana za pomocą mechanizmu kołowego przedstawiająca np. motylka, który przy poruszaniu się kółek klaszcze głośno skrzydłami.
PTASZKI DREWNIANE
Jednym z ważnych ośrodków zabawkarstwa ludowego w Polsce jest położona na granicy Beskidu Żywieckiego gmina Stryszawa. Miejscowość zasłynęła z pięknie malowanych drewnianych ptaszków. Najczęściej wykonywano pliszki, kraski, dzięcioły, jastrzębie oraz papugi. Ptaszki stryszawskie oprócz znaczenia ludycznego oraz estetycznego spełniały funkcję magiczną, dawano je w prezencie na „nowe mieszkanie”, aby zapewnić spokój i przychylność temu domowi.