Archeologia w sztuce

W gatunkowym rozwoju człowieka pierwsze elementy sztuki wynikającej z abstrakcyjnego myślenia pojawiają się na szczeblu homo sapiens. Pierwsze obiekty uważane przez nas za dzieła sztuki miały też zapewne charakter funkcjonalny. Ryty, rysunki naskalne, idole, zdobione przedmioty wykonane z poroża, kości czy kamienia miały do spełnienia określone zadanie. Niezależnie jednak od magii ich twórca stawał się artystą.

Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego przygotowało wystawę Archeologia w sztuce, na której zaprezentowano obiekty wykazujące cechy sztuki pradziejowej i średniowiecznej. Najstarszy z nich pochodzi ze środkowej epoki kamienia – mezolitu (IX – VI tys. p.n.e.). Wyeksponowano również zabytki z kolejnych epok archeologicznych wykonane z kości, poroża, gliny, szkła, bursztynu i różnych metali. Są one jednak tylko zaczynem do najważniejszej części ekspozycji.

Jako główny cel postawiono sobie zaprezentowanie dzieł współczesnych artystów wykonanych z inspiracji archeologicznych, zainteresowań wierzeniami, sztuką dawną i pradawną. W pracach tych (obrazach, grafikach, rzeźbach, instalacjach, animacjach) czytelny jest przekaz o człowieku, jego losie, przemijaniu, przestrzeni, otaczającym świecie, ale i kosmosie. Jest to zatem problematyka, która zajmowała umysł człowieka, jego wrażliwość od arche, od zarania dziejów. Intrygowała ona także naszego patrona Leona Wyczółkowskiego, którego kilka prac wpisuje się w nurt zagadnień poruszanych na ekspozycji.

Tematykę archeologiczną, traktowaną niekiedy z humorem uwiecznił w swojej twórczości pochodzący z Inowrocławia malarz, grafik, a zarazem dokumentalista archeologiczny Stanisław Łuczak. Na wystawie możemy podziwiać ponad 30 prac tego autora. Archeologia znalazła się również w obszarze zainteresowań twórców preferujących mniejsze formy artystyczne: medale, m.in. Rudolfa Rogattego, monety, banknoty, ekslibrisy. Ostatnie prace artyści wykonali 2025 roku.

Wystawę przygotowano, wykorzystując obiekty Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, prace artystów ze środowiska poznańskiego w głównie wykładowców Uniwersytetu Artystycznego im. Magdaleny Abakanowicz w Poznaniu, Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, Muzeum im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu, artystów z Bydgoszczy i Lucimia. Zabytków archeologicznych i dokumentacji noszącej znamiona prac artystycznych użyczyły też Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, Muzeum Okręgowe w Toruniu i Muzeum im. ks. dr. Władysława Łęgi w Grudziądzu. Zdjęcia z badań terenowych, m.in. budowli, cmentarzy, i rytów naskalnych liczących wiele tysięcy lat udostępnili prof. Andrzej Rozwadowski i prof. Ryszard Paczuski. Na wystawie zaprezentowano też kopie obiektów archeologicznych oraz biżuterii, którą współcześni artyści i rekonstruktorzy wykonują, inspirując się archeologicznymi i historycznymi wzorami.

tekst: Józef Łoś