1 Samodzielna Brygada Spadochronowa w Operacji Market Garden 1944

Wystawa została zorganizowana w ramach obchodów 80. rocznicy udziału 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej w Operacji Market Garden. Wernisaż odbył się 26 września 2024 r. Eksponaty można podziwiać w Hangarze Głównym Muzeum umiejscowione pod samolotem Li-2 będącym radziecką adaptacją maszyn DC-3, których wojskowe wersje znane jako Skytrain lub Dakota brały udział w operacji Market Garden.

W operacji Market Garden kluczową rolę odegrały wojska powietrznodesantowe, w tym dwie dywizje amerykańskie (101. i 82.), brytyjska 1. Dywizja oraz polska 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa. Brygada została stworzona przez generała Stanisława Sosabowskiego, wybitnego oficera przedwojennego Wojska Polskiego i obrońcę Warszawy w 1939 roku. Dzięki jego determinacji powstała jedna z najlepszych jednostek Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, uważana za elitarną i nowatorską.

Polscy spadochroniarze byli szkoleni z myślą o misji do okupowanej Polski, która jednak nigdy się nie odbyła. Zamiast tego, Brygada wzięła udział w walkach w rejonie Driel-Arnhem, będących częścią operacji Market Garden. Pierwszy desant spadochronowy polskich żołnierzy miał miejsce 21 września na południowym brzegu Renu. Próbując wesprzeć okrążoną brytyjską 1 Dywizję Powietrznodesantową generała Urquharta, która miała zdobyć most w Arnhem, polscy spadochroniarze napotkali silny opór Niemców. Błędy w planowaniu oraz mocna obrona niemiecka spowodowały, że operacja zakończyła się niepowodzeniem aliantów.

62 lata czekania na sprawiedliwość

Gen. Sosabowski i Brygada nie zostali odznaczeni za udział w Operacji Market Garden. Dowódcy brytyjscy (przede wszystkim marsz. Montgomery’ego i gen. Browninga) starali się ukryć swoją niekompetencję w zakresie planowania i wykonania Operacji i zrzucić winę na Polaków.

Dopiero 62 lata po bitwie o Arnhem (w 2006 r.), dzięki staraniom holenderskich obywateli niderlandzka królowa Beatrycze odznaczyła 6 Brygadę Desantowo-Szturmową (obecnie 6 Brygada Powietrznodesantowa), kontynuatorkę tradycji 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej najwyższym holenderskim odznaczeniem – Orderem Wojskowym Wilhelma, a gen. Sosabowskiego pośmiertnie Medalem Brązowego Lwa.

Oba te oryginalne odznaczenia będzie można zobaczyć na wystawie.
Wystawa czasowa 1 Samodzielna Brygada Spadochronowa w operacji Market Garden 1944 jest prezentowana w Hangarze Głównym w ramach ekspozycji stałej Skrzydła i Ludzie XX wieku. Zawiera memorabilia pochodzące ze zbiorów Sali Tradycji – Muzeum 6 Brygady Powietrznodesantowej oraz Sali Tradycji 18 Bielskiego Batalionu Powietrznodesantowego, a także od osób prywatnych.

Wśród najciekawszych eksponatów znajduje się m.in. nieprezentowany wcześniej oryginalny sekretarzyk gen. St. Sosabowskiego przekazany 6 Brygadzie Powietrznodesantowej przez prawnuka generała, profesora Hala Sosabowskiego w 2023 r.