Muzeum Obrony Wybrzeża

Za namową ojca rozpoczął naukę na Wydziale Morskim Szkoły Podchorążych Marynarki Wojennej, którą w 1930 roku ukończył z oficerską promocją podporucznika marynarki.

W trakcie nauki odbył rejs atlantycki na żaglowcu szkolnym Marynarki Wojennej – ORP Iskra.
W następnym roku odbył kurs aplikacyjny dla podporuczników marynarki w szkolnym dywizjonie Marynarki Wojennej w Gdyni. Po promocji na porucznika marynarki w 1933 roku jego szkolenie w latach 1934-35 zaczęło nabierać dodatkowego tempa: uczestniczył w praktyce artyleryjskiej we Francji, ukończył w Warszawie kurs elektrotechniki oraz II Kurs Oficerów Artylerii Morskiej i II Kurs Oficerów Podwodnego Pływania. Szkolenia nie przerywały jego ściśle wojskowej drogi życia – od 1931 roku był oficerem wachtowym
na torpedowcu ORP Krakowiak, na którym na początku 1933 roku mianowano go zastępcą dowódcy. Jednocześnie jako p.o. oficera wachtowego, uczestniczył w rejsie niszczyciela ORP Wicher do Szwecji.


Pod koniec 1933 roku był przez pewien czas dowódcą kompanii w Kadrze Floty w Gdyni. W 1934 został oficerem artylerii na okręcie podwodnym ORP Wilk.
Przybyszewski niezależnie od pracy w wojsku zajmował się aktywnie jachtingiem, piastował kierownicze stanowiska w Ośrodku Szkolenia Jachtingu Morskiego i kilkakrotnie brał udział w regatach jachtowych na Bałtyku.

W 1935 roku zmienił stan cywilny biorąc za żonę Helenę Poważe, siostrę kolegi ze Szkoły Podchorążych. Nowo poślubieni małżonkowie zamieszkali w Gdyni przy ulicy Ejsmonta.

W 1936 roku objął funkcję zastępcy dowódcy torpedowca ORP Mazur, a od roku 1937 pływał jako I oficer artylerii na niszczycielu ORP Burza a następnie na ORP Błyskawica.

Ze względu na znakomitą opinię, którą wyrobił sobie jako oficer i świetne wyniki strzelań artyleryjskich dowodzonych przez niego marynarzy-artylerzystów został, już jako kapitan marynarki mianowany pod koniec 1938 roku dowódcą 31 Baterii Artylerii Nadbrzeżnej, podstawowego trzonu obrony Wybrzeża, najpotężniejszej polskiej baterii 4 dział Boforsa o kalibrze 152,4 mm, znajdującej się na helskim cyplu.

Ta bateria nosząca imię kmdr. Heliodora Laskowskiego była także nazywana „baterią cyplową”

Mianowanie Przybyszewskiego na dowódcę tej baterii zostało przyjete przez kmdra Steyera – Dowódcę Rejonu Umocnionego Hel z wielkim entuzjazmem i zadowoleniem.

Przybyszewski, „Zbyszko z Kruszwicy” – jak go wówczas nazywano w Marynarce Wojennej cieszył się już wtedy ogromnym szacunkiem
i uznaniem.

Zbigniew Przybyszewski dowodził tą baterią przez cały okres 32 dni obrony Helu, uniemożliwiając celnymi strzałami zbliżenie się potężnej floty niemieckiej i wysadzenie desantu. Mimo odniesionej od odłamka rany, opuścił szpital i wbrew zakazowi lekarzy wrócił do swojej baterii, którą dowodził aż do kapitulacji.

Legendy o bohaterstwie kpt. Zbigniewa Przybyszewskiego, to nie tylko ten spektakularny powrót do akcji. To przede wszystkim to, że jako lubiany i cieszący się wielkim zaufaniem dowódca przez cały czas trwania walk nie dopuścił do moralnego rozkładu podległych sobie pododdziałów. Marynarze baterii wiedzieli o załamywaniu się frontów, o szybkim postępie wojsk niemieckich, o przypadkach rebelii i buntów na samym Helu – lecz sami do końca uważali się za niepokonanych i nie dopuszczali do siebie myśli o przegranej. Zwycięskie pojedynki z niszczycielami, równorzędna walka z dysponującymi ogromną siłą ognia pancernikami, udana obrona przeciwlotnicza – oto niezaprzeczalne sukcesy kapitana Zbigniewa Przybyszewskiego i jego załogi.

Po okupacji spędzonej w oflagach, skąd podejmował próby ucieczki, Zbigniew Przybyszewski wrócił do Polski i włączył się czynnie w odbudowę polskiej Marynarki Wojennej. 13 sierpnia 1945 dowódca MW kadm.Abramow i jego zastępca kmdr Urbanowicz podpisali wniosek o odznaczenie Przybyszewskiego orderem Virtuti Militari V klasy za męstwo w czasie obrony Helu. Mimo, iż ten wniosek nie został zrealizowany – doceniono fachowość i zaangażowanie Przybyszewskiego. W 1950 r. już w stopniu komandora porucznika, awansował na stanowisko zastępcy szefa Wydziału Marynarki Wojennej przy Sztabie Generalnym WP.

Zgodnie z informacją uzyskaną przez nas z Biura Kadr i Odznaczeń KANCELARII PREZYDENTA RP, z dnia 28 października 2009 r. znak BKO 417-1158-09:
„kpt. mar. Zbigniew Przybyszewski – dowódca 34 baterii przybrzeżnej na Helu, został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 11741 na mocy decyzji władz polskich na Uchodźstwie z dnia 30 października 1946 r.”

Zbigniew Przybyszewski nigdy nie dowiedział się o nadaniu mu Krzyża Virtuti Militari. Nie wiedziała o tym także Informacja Wojskowa – w obszernych aktach więziennych Przybyszewskiego wymienione są wszystkie inne odznaczenia – o Virtuti nie ma tam ani słowa.

Wtedy to nadeszły najczarniejsze lata w historii polskiej Marynarki Wojennej – lata panowania tzw. Informacji Wojskowej – czyli po prostu władzy bezpieki i bezlitosnego bezprawia. Kmdr Zbigniew Przybyszewski został wezwany do Warszawy i aresztowany na ulicy 18 września 1950 r.

Rodzinie odmawiano informacji o Jego losie – dowiedziała się o aresztowaniu dopiero w styczniu 1951 r.

Po miesiącach tortur i bezprawnym procesie został zastrzelony w więzieniu na Mokotowie.

Przybyszewski był pierwszym z aresztowanych w tzw. „spisku siedmiu komandorów”, w ramach którego aresztowano jeszcze sześciu innych komandorów – także obrońców Helu. W tajnych procesach zapadło pięć wyroków śmierci, trzy z nich wykonano.

Komandor Przybyszewski zginął od strzału w tył głowy 16 grudnia 1952 r.

– tak wykonywano „wyroki” wojskowej bezpieki….

Gorzko, gdy w imię Ojczyzny mordują bohatera…